Page 6 - VGTemmuz_2023

Bir ülkede elde edilen kazançların öze dayalı kazanç istisnasını Yüksek vergi oranına sahip ülkelerde, teşvikler nedeniyle belli
aşan kısmı, OECD terminolojisinde aşan kâr 10 olarak ifade edilir. faaliyetler için uygulanan kurumlar vergisi oranı düşük olsa da
GloBE kuralları, bir şirketin ülkesel bazda elde ettiği aşan kar şirketlerin ülkesel harmanlama yoluyla ve öze dayalı kazancın
(gelirin öze dayalı kazanç istisnasını aşan kısmı) için tamamlama istisnası kuralı nedeniyle GloBE kurallarından etkilenme ihtimali
vergisi (Top-Up Tax) uygulanmasını öngörür. Bir ülkede efektif daha az olacaktır. Örneğin, birden fazla işletmenin ayni ülkede
vergi oranı asgari oranın (%15) altındaysa; tamamlama vergisi faaliyet gösterdiği durumlarda, bu işletmeler GloBE efektif vergi
oranı, asgari oran ile o ülkedeki efektif vergi oranı arasındaki oranını hesaplamak için düşük vergiye tabi gelirlerini yüksek
farktır. Tamamlama vergisi, bu şekilde bulunan oranın vergiye tabi gelirleriyle harmanlayabilirler 12 .
işletmenin o ülkede elde ettiği GloBE gelirinin öze dayalı kazanca
atfedilebilir miktarı aşan kısmına uygulanması ile bulunur. O halde öze dayalı kazancın istisna edilmesi kuralı, GloBE
kurallarının vergi teşvikleri üzerindeki etkisinin belirlenmesinde
Örneğin, çok uluslu bir işletmenin bir ülkede hesaplanan önemli bir rol oynar.
efektif vergi oranı, asgari vergi oranının (%15) altında
kalıyorsa, yalnızca bu ülkede ortaya çıkan aşan kar üzerinden Öze dayalı kazancı istisna etme kuralının
bir tamamlama vergisi uygulanır. Böylelikle GloBE kuralları, Türkiye’de uygulanan teşviklere etkisi
kazancın bir kısmının şirketin o ülkedeki varlıklarına ve
faaliyetlerine atfedilen kısmını tanır ve bu kazancı tamamlama Yukarıdaki genel açıklamalar gösteriyor ki harcamaya dayalı
vergisinin dışında tutar 11 . yatırımlar üzerinden uygulanan teşviklerin öze dayalı kazancı
istisna etme kuralı nedeniyle GloBE kurallarından etkilenme
O halde, öze dayalı kazanç istisnası, ekonomik özle ilişkili ihtimali daha az olabilir.
kazancın, GloBE matrahından indirimini sağlar.
Bu genel anlayış çerçevesinde, Türkiye’nin mevcut teşvik
GloBE kurallarının vergi teşvikleri üzerindeki sisteminde istisna ve indirim yoluyla sağlanan hangi teşviklerin
etkisi GloBE kurallarından daha az veya hangilerinin daha fazla
etkileneceği hakkında bir değerlendirme yapılması mümkün
GloBE kuralları, bir ülkedeki standart kurumlar vergisi olabilir.
sistemine bağlıdır. Eğer bir ülkenin kurumlar vergisi oranı
sıfır veya çok düşükse veya teşvikler nedeniyle matrah çok Örneğin, belli bir yatırım tutarı, yatırım konusu olan ve buna
düşük uygulanıyorsa o ülke GloBE kurallarından çok daha fazla göre arsa, inşaat, bina, makine, teçhizat ve yazılım harcamaları
etkilenir. kapsamında yatırım teşvik belgesine bağlanan yatırımlar
ile içerisinde üretimin gerçekleştirildiği ve dolayısıyla sabit
GloBE kuralları ülkesel bazda uygulanır. GloBE gelirleri, efektif kıymetlerin ve personel maliyetlerinin yoğun olduğu AR-GE ve
vergi oranı ve tamamlama vergisi şirket/ler bazında değil ülkesel tasarım merkezlerinde yapılan AR-GE ve tasarım yatırımın, ve
bazda hesaplanır. Örneğin, çok uluslu bir işletmenin bir ülkedeki yine üretim konulu faaliyet ruhsatı kapsamında olan serbest
GloBE gelirleri ve efektif vergi oranı, o ülkedeki gelirlerinin bölge yatırımlarının öze dayalı kazanç istisnası sebebiyle GloBE
tamamı dikkate alınarak hesaplanır. kurallarından daha az etkileneceğini söylemek mümkün olabilir.
Şirketler, bu etkiyi rakamsal olarak değerlendiren bir çalışma
Bir ülkede uygulanan yasal kurumlar vergisi oranı %15’ten yapabilirler.
yüksek olmasına rağmen, o ülkede bulunan işletmenin/
işletmelerin efektif vergi oranı, o ülkede uygulanan teşvikler Ayrıca, GloBE kuralları çerçevesinde dikkate alınacak finansal
nedeniyle asgari vergi oranı olan %15’in altına düşebilir. tabloların konsolide finansal tablolar olması gerektiği ve
Diğer taraftan, bir işletmenin bazı gelirleri %15'in altında efektif vergi oranı ile tamamlama vergisinin ülkesel bazda
vergilendirilmesine rağmen, o ülkedeki diğer faaliyetlerinden hesaplanacağı düşünüldüğünde, biri Serbest Bölgede diğeri
dolayı elde ettiği diğer gelirleri yüksek oranda vergilendirilirse, Türkiye’de faaliyet gösteren aynı gruba bağlı şirketlerin
ülkesel bazda GloBE efektif vergi oranı, tamamlama vergisini konsolide finansalları ve kazançları dikkate alınarak ülkesel
tetiklemek için gereken %15'in altına düşmeyebilir. bir harmanlanmanın yapılması ve buna göre GloBE etkisinin
değerlendirilmesi de mümkün olabilir.
Bir ülkede, GloBE kurallarının efektif vergi oranını hangi ölçüde
azaltıp artırabileceği yatırımcının türüne ve yatırımcının Buna karşın, örneğin, İstanbul Finans Merkezi Kanunu
o ülkede üstlendikleri faaliyetlere bağlıdır. Kapsama giren kapsamında yapılan yatırımlara sağlanan teşviklerin
şirketlerin, bir ülkede sahip olduğu ekonomik özü ne kadar uygulanabilmesi için yatırımla ilgili yüksek oranda bir sabit
düşükse, yukarıda bahsettiğimiz öze dayalı kazancın istisnası kıymet veya personel ihtiyacı bulunmaması nedeniyle, öze dayalı
kuralı uygulanmayacağı için, tamamlama vergisine tabi olması kazanç düşük olabileceğinden, bu yatırımın GloBE kurallarından
kaçınılmaz olacaktır. Ancak, çok uluslu bir işletmenin bir ülkede daha fazla etkilenmesi söz konusu olabilir. Kazancın kurumlar
birden fazla faaliyeti nedeniyle elde ettiği farklı gelirleri varsa vergisinden istisna edilmesi türünde teşvikleri olan şirketlerin
ve efektif vergi oranını böylelikle harmanlayabiliyorsa, GloBE teşviklerini GloBE kuralları kapsamında daha detaylı olarak
kurallarından etkilenmesi olasılığı da azalacaktır. değerlendirilmesi gerekebilir.
10 Excess profit
11 Tax Incentives and the Global Minimum Corporate Tax Reconsidering Tax Incentives after the GloBE Rules, *Tax Incentives and the Global
Minimum Corporate Tax (oecd-ilibrary.org)
12 Tax Incentives and the Global Minimum Corporate Tax Reconsidering Tax Incentives after the GloBE Rules, *Tax Incentives and the Global
Minimum Corporate Tax (oecd-ilibrary.org)
6 Temmuz 2023