Page 2 - EY-VG_Ekim_2023_v3

Vergide Gündem
Dr. Can Sözer

Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre
enflasyon düzeltmesi ve özellikli konular

1. Giriş

Vergi Usul Kanunu’nun “Enflasyon düzeltmesi, yeniden değerleme oranı ve yeniden
değerleme” başlıklı mükerrer 298’inci maddesi, bu Kanun’a göre yapılan enflasyon
düzeltmesinin dayanağını teşkil etmektedir. Bu maddenin A/2-c bendinde enflasyon
düzeltmesi, parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak
tutarlarının düzeltme katsayısı ile çarpılması suretiyle, malî tablonun ait olduğu tarihteki
satın alma gücü cinsinden hesaplanması olarak tanımlanmıştır.

Şirketlerin mali tablolarına bakıldığında, bunların farklı tarihlerdeki değişik alım güçleri
olan para miktarları ile değerlenmiş kalemleri içerdiği görülmektedir. Bahsi geçen para
birimleri arasında ortak bir nokta bulunmamaktadır. Oysa, enflasyonun yüksek olduğu
ekonomilerde şirketlerin mali tablolarının gerçek faaliyet sonuçlarını ve şirketlerin
mali durumunu tam anlamıyla yansıtması için enflasyonun bu tablolara olan etkisinin
belirlenmesi gerekmektedir. İşte enflasyon muhasebesinin amacı da paranın satın
alma gücünün değiştiği gerçeğinden hareketle, homojenliğini yitiren mali tabloları
aynı para birimi ile ifade etmek, gelir ve giderleri paranın cari alım gücüyle belirterek
gerçek işletme sonucunu bulmak ve parasal değerleri elde bulundurmaktan dolayı
işletmenin uğradığı elde bulundurma kazancı ya da kaybını ortaya koymaktır. Bu yönden
bakıldığında enflasyon muhasebesi; mevcut bir dönemde geçerli olan paranın satın alma
gücünü, farklı bir dönemde geçerli olan paranın satın alma gücüne dönüştürme işlemi
olarak düşünülebilir. Dolayısıyla enflasyon muhasebesi, birbirinden farklı dönemlerde
alım gücünü ifade eden paraların benzer alım güçlerine dönüştürülmesi için yapılan
matematiksel işlemleri içermektedir. 1

Öte yandan, VUK uyarınca hazırlanan mali tabloların enflasyon muhasebesine tabi
tutulmasına imkân sağlayan Kanun’un mükerrer 298’inci maddesi; kazancı bilanço
esasında tespit edilen gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin bilançolarında yer alan
bir kısım değerlerin enflasyona göre düzeltilmesini sağlamaktadır. Bu yönüyle bahsi
geçen düzeltme (“enflasyon düzeltmesi” veya “VUK kapsamında uygulanan enflasyon
muhasebesi”) işlemi bir değerleme hükmü niteliğindedir. 2

Nitekim, enflasyon düzeltmesi ile ilgili esaslar, VUK’un mükerrer 298’inci madde
3
hükmünün 5024 Sayılı Kanun ile değiştirilmesi suretiyle getirilmiştir. Yapılan bu
düzenleme, 01.01.2004 tarihinde yürürlüğe girmiş ve dolayısıyla 2004 hesap
dönemine ilişkin enflasyon düzeltmesi VUK mükerrer 298/A maddesi hükümlerince
gerçekleştirilmiştir. Diğer taraftan, yine 5024 sayılı Kanun ile VUK’a eklenen geçici
25’inci madde, ile 31.12.2003 tarihi itibariyle bilanço kalemlerinde yapılacak enflasyon
düzeltmesinin esasları düzenlenmiştir.

Yukarıda da ifade edildiği üzere, teorik olarak enflasyon muhasebesi, paranın satın
alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu yansıtmayan mali tabloların
gerçek durumu gösterir hale gelmelerini sağlamak üzere düzeltme işlemine tabi
tutulmasıdır. Bahsi geçen düzeltme işlemi ise, enflasyon muhasebesi teorisinde çeşitli
1 Metin Canoğulları ve Tuba Şavlı, “Uygulamaya Yönelik Enflasyon Muhasebesi”, Hayat
Yayınları, İstanbul, 2004, s. 19, 20.
2 Yılmaz Özbalcı, “Vergi Usul Kanunu Yorum ve Açıklamaları”, Oluş Yayıncılık, Ankara, 2008,
s. 754.
3 30.12.2003 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

2 Ekim 2023