Page 7 - EY_VG_Ocak_2023_v2

Türkiye’de vergilendirileceğini belirtmiştik. Elde edilen gelire yarısı gelir vergisinden istisnadır. Stopajın, bu tür bir kazanç
ilişkin hesaplamanın Türk lirası cinsinden yapılması gerekecektir. için ön vergi niteliğinde olduğunu belirtmiştik, zira vergiye tabi
Türk lirası cinsinden hesap yapılırken elde edilen döviz gelirinin gelir toplamının “gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer
satış tarihinde TL’ye çevrilmesi şeklinde değil; alış tarihindeki alan tutarı” aşması halinde ayrıca yıllık beyanname ile beyanı
ve satış tarihindeki TL değerinin ayrı ayrı bulunması yoluyla gerekmektedir. “Tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutar”
kazancın TL cinsinden tespit edilmesi şeklinde yapılması ifadesi tarifenin her yıl güncellenmesi nedeniyle her yıl değişen
gerekeceğini söyleyebiliriz. Bu işlemlerde ise, söz konusu alış bir tutarı ifade ediyor, örneğin 2022 yılı için bu tutar 70.000 TL
ve satış tarihleri için geçerli olan T.C. Merkez Bankası döviz iken 2023 yılı için 150.000 TL olarak belirlenmiştir. Bir diğer
alış kurunun kullanılması gerekecektir. Yani TL’deki değer kaybı dikkate değer ifade ise “vergiye tabi gelir toplamı” ifadesidir.
nedeniyle döviz cinsinden bir kazanç sağlanmamış olmasa bile Türkiye’de yerleşik bir şirketten temettü geliri elde eden gerçek
TL cinsinden gelir elde edilmesi, dolayısıyla beyana tabi bu kişilerin bu kazancı beyan edip etmeyeceklerine bakarken,
kazancın beyan edilmesi ve gelir vergisi ödenmesi söz konusu istisna tutarı dikkate almadan bu hesabı yapmaları, ancak
olabilecektir. varsa vergiye tabi diğer kazançlarını da toplamak suretiyle
hesaplamaya ilave etmeleri gerekecektir. Bu hesaplamanın basit
Ancak öte yandan, geride bıraktığımız dönemde Türkiye’de bir hesaplama olmadığını belirtmekte fayda var, ancak etrafında
enflasyonun etkili olduğunu göz önünde bulundurduğumuzda, pek çok tartışma olsa da gelir idaresinin bu hesaplama için
çoğu işlemde TL cinsinden belirlenen alış fiyatının, satış belirlediği bir yön mevcut. İdare kendi anlayışına göre, bu tespit
tarihindeki değerini bulmak, yani aslında enflasyondan yapılırken ücret gelirlerinin bu hesabın dışında tutulacağını,
arındırılmış gerçek kazancı tespit edebilmek endeksleme ancak varsa diğer beyana tabi kazançların (veya benzer şekilde
yapılmasının da mümkün olabileceğini söyleyebiliriz. bu haddi aşması halinde beyana konu edilecek olan kazançlar;
Endeksleme işleminin yapılabilmesi için Yurt İçi Üretici Fiyat örneğin Eurobond faizleri, iş yeri kira geliri vb.) dikkate
Endeksinde (Yİ – ÜFE) yüzde 10’un üzerinde bir artış olması alınacağını belirtiyor. Yani beyana tabi ücret geliriniz varsa onun
gerekecektir. Hisse senetlerinin alış ve satış tarihlerinden önceki tutarından bağımsız olarak bu tespiti yapmak mümkünken,
ayların Yİ – ÜFE değerleri dikkate alınarak, endeksteki artış beyana tabi diğer gelir unsurlarının bulunduğu hallerde, söz
oranının yüzde 10’u aşıp aşmadığı kontrol edilebilir. konusu tutarların temettü kazancıyla birlikte dikkate alınması
durumunda tarifenin ikinci gelir dilimindeki tutarın aşılması
4. Temettü gelirlerinin vergilendirilmesi hali ortaya çıkıyorsa, temettü gelirinin de vergilendirilmesi
gerekecektir. Örneğin, 2022 yılında brüt 100.000 TL
Şirketler tarafından dağıtılan kâr paylarının, yani temettülerin temettü geliri olan bir kişinin, başkaca beyana tabi bir geliri
menkul sermaye iradı olarak vergilendirildiğini yukarıda bulunmaması halinde tutarın yarısının istisna olduğunu göz
belirtmiştik. Değer artış kazancı yönünden değerlendirme önünde bulundurduğumuzda istisna dışında kalan 50.000 TL’nin
yaparken, bu değerlendirmeyi “BİST’te işlem gören hisselerden de 2022 için beyan sınırı olan 70.000 TL’nin altında kalması
elde edilenler” ve “Yurt dışı borsalarda işlem gören hisselerden nedeniyle beyanname vermesine gerek olmayacağını ve hali
elde edilenler” şeklinde iki kategoriye ayırarak yapmıştık. Bunun hazırda kendisinden yapılan 10.000 TL’lik vergi kesintisinin nihai
nedeni özel bir stopaj uygulaması içeren geçici 67. maddenin vergi olacağını söyleyebiliriz. Ancak aynı kişinin ayrıca, beyana
uygulamayı bu şekilde düzenlemesi, işlemlerin yapıldığı banka tabi 50.000 TL’lik mesken kira geliri olduğunu düşünürsek, iki
ve aracı kurumlara stopaj ödevi yüklemesidir. Öte yandan, gelirin toplamı beyan sınırının üzerine çıkacağından temettü
temettü konusu ise geçici 67. maddenin kapsamı dışında gelirinin de beyan edilmesi gerekecek, halihazırda temettü
kalmaktadır, dolayısıyla buradaki stopaj uygulaması Kanun’un üzerinden kâr dağıtan kurumca yapılan stopaj tutarı olan
asli stopaj uygulamasını düzenleyen 94. maddesi kapsamındadır. 10.000 TL’nin ise beyan işlemi sırasında hesaplanacak olan
Bu nedenle hem stopaj bir ön vergi niteliği taşır, her durumda vergiden mahsup edilmesi mümkün olacaktır. Gerek gelirin
nihai değildir; hem de yurt dışında yerleşik (Kanuni ve iş merkezi beyan sınırını aşıp aşmadığına bakarken, gerekse beyan
yurt dışında bulunan) şirketlerin Türk vergi idaresine karşı işlemine konu edilirken dikkate alınacak temettü kazancının
bir stopaj yapma yükümlülüğü mevcut değildir. Dolayısıyla, banka hesabınıza yatan net tutar olmadığını, stopaj tutarının
bu noktada kategorileri “Türkiye’de yerleşik (Kanuni veya iş da bu tutarın üstüne ilave edilerek brüt kazancın bulunması
merkezi Türkiye’de bulunan) şirketlerin dağıttığı temettülerin gerekeceğini belirtmekte fayda olduğunu düşünüyoruz.
vergilendirilmesi” ve “Yurt dışında yerleşik şirketlerin dağıttığı
temettülerin vergilendirilmesi” şeklinde ele almak daha uygun 4.2 Yurt dışında yerleşik şirketlerin dağıttığı temettüler
olacaktır. Zira yurt dışında yerleşik kurumların hisse senetlerinin
de BİST’te işlem görmesi söz konusu olabilecektir. Yukarıda da belirttiğimiz üzere yurt dışında yerleşik şirketlerin
Türkiye’de kişiler adına stopaj yapması, Türk vergi idaresine
4.1 Türkiye’de yerleşik şirketlerin dağıttığı temettüler bunları ödemesi mümkün değildir. Dolayısıyla, bu tür kazançların
kişilerce vergi dairesine beyan edilmesi gerekecektir. Ancak,
Yukarıda da kısaca bahsettiğimiz üzere Türkiye’de yerleşik stopaja ve istisna uygulamasına tabi olmayan menkul sermaye
şirketler, gerçek kişi ortaklarına dağıttıkları temettüler iratlarında bir beyan sınırı mevcuttur, bu sınır 2022 yılında
üzerinden stopaj yapmakla yükümlüdürler. Stopaj kural olarak, 3.800 TL olarak uygulanmakta iken 2023 için 8.400 TL olarak
dağıtılan kâr payının tamamına uygulanıyor. Gerçek kişi belirlenmiştir. “Stopaja ve istisna uygulamasına tabi olmayan”
ortaklara dağıtılan kâr payları (temettü) üzerinden yüzde 15 menkul sermaye iratlarının hepsinin bir arada değerlendirilerek
oranında stopaj yapılmakta iken, 22 Aralık 2021 tarihi itibariyle bu sınırın aşılıp aşılmadığının kontrol edilmesi gerekecektir. Bu
bu oran yüzde 10 olarak uygulanmaktadır. gelirlere; alacak faizleri, yurt dışındaki bankalardan elde edilen
mevduat faizleri, yurt dışı tahvil / bonoların kupon ödemeleri,
Her ne kadar stopaj, temettü tutarının tamamı üzerinden yapılsa yurt dışında yerleşik şirketlerin dağıttığı temettüler gibi çeşitli
da Türkiye’de yerleşik şirketlerden elde edilen temettü gelirinin örnekler verilebilir (geçici 67. kapsamında stopaja tabi tutulan

Ocak 2023 Ocak 2023 7