Page 3 - EY-VG_Aralik_2019_v4

sermaye ilişkisine dayanan şirket haklarının getirisi temettüdür 2.2.1. Hibrit finansal araçlar sorunu ve OECD Model Vergi
(kâr payı). Bu durum geliri doğuran olayın birden fazla ülkeyi Anlaşması
ilgilendirmesi halinde vergisel açıdan farklı muamelelerde
bulunulmasına ve vergi kaybına yol açabilmektedir. Çalışmanın OECD Model Vergi Anlaşması, ülkeler için bağlayıcı olmasa
ilerleyen kısımlarında bu duruma ilişkin açıklamalara ve da uluslararası vergi anlaşmaları için önemli bir “model”
örneklere yer verilmiştir. oluşturmakta ve taraflar anlaşma maddelerini burada
belirtilen genel çerçeve kapsamında müzakere ederek
2. Hibrit finansal araçlardan kaynaklanan vergisel sorunlar belirleyebilmektedir.
2.1. Hibrit finansal araçlarda nitelik problemi ve ulusal OECD Model Vergi Anlaşmasının 6 ile 22’nci maddeleri
vergileme sorunları arasında, kazanç unsurlarının taraf devletler arasında
nasıl vergilendirileceği belirlenmekte, vergilendirme
Hibrit finansal araçların tek bir finansal aracın ekonomik yetkisi taraf devletlerden münhasıran birisine veya her
özelliklerini taşımaması, vergilendirmenin niteliğinin ve ikisine de verilmektedir. OECD Model Vergi Anlaşması’nın
dolayısıyla uygulanacak olan vergi oranının farklı olmasına 10’uncu maddesi temettülerin, 11’inci maddesi ise faizlerin
neden olabilmektedir. Bu bölümde hibrit finansal araçların vergilendirilmesini düzenlemektedir. Her iki maddede de esas
niteliğini analiz eden açıklamalara ve ulusal vergilendirme vergilendirme yetkisi ikamet devletine tahsis edilmiş, kaynak
sorunlarına yer verilmiştir. devlete sınırlı vergilendirme yetkisi tanınmıştır.

Hibrit finansal araçlardan elde edilen gelirin nitelendirilmesinde OECD Model Vergi Anlaşmasının 10’uncu maddesine göre
ilk ayrım noktası, yukarıda da ifade edildiği üzere, söz konusu temettünün gerçek lehdarı bir şirketse ve temettü dağıtan
gelirin bir şirket hakkından mı yoksa alacak hakkından mı şirkete en az %25 oranında iştirak gerçekleşmişse kaynak devleti
kaynaklandığıdır. Alacak hakları ile şirket hakları kıyaslandığında, en fazla %5, diğer hallerde de en çok %15 oranında tevkifat
alacak haklarının risk unsurunun borcun ve faizin vadesinde yapabilir. Model Anlaşmanın faiz gelirlerini düzenleyen 11’inci
ödenememesi olduğu belirtilebilirken, şirket haklarında risk maddesine göre ise kaynak devletin vergilendirme yetkisi
unsuru daha fazladır. Şirket haklarında yıllık getiri belirsiz olup; %10 tevkifat ile sınırlandırılmıştır. Dolayısıyla hibrit finansman
3
gelir, söz konusu şirketin kârına bağlıdır . araçların uluslararası vergilendirmedeki ilk etkisi, kaynak
devletin vergilendirme yetkisinin sınırını belirleyebilmesidir.
Vergilendirme açısından alacak haklarından doğan gelirler Kaynak devlet, sınırlı olan vergilendirme yetkisini, temettülerde
ile şirket haklarından doğan gelirlerin farklarından birisi ve faizlerde farklı oranlarda kullanabilmektedir.
de ödemeyi yapan açısından, alacak hakkının neması olan
faizin giderleştirilmesi mümkün iken, şirket haklarına ilişkin Hibrit finansman araçlar nedeniyle uluslararası alanda oluşan
temettünün giderleştirilmesi mümkün değildir. Ayrıca; temettü bir diğer vergilendirme sorunu, taraf devletlerin söz konusu
ödemeleri üzerinden ödeme yapan tarafın tevkifat yapması ya finansal araç üzerinden elde edilen geliri farklı nitelendirip
da söz konusu temettünün vergiden istisna edilmesi durumu Model Anlaşmada farklı maddeleri kullanmaları nedeniyle
4
gündeme gelebilmektedir . Alacak hakları ile şirket hakları çifte vergilendirme ya da çifte vergilendirilmemeye neden
5
arasındaki farklılıklardan birisi de sermaye temini ya da şirket olunmasıdır . Çalışmanın ilerleyen bölümünde bu durumlar da
hakları üzerinden elde edilecek gelirlerdeki vergi yükünün örneklendirilmiştir.
alacak haklarına göre genellikle daha yüksek olmasıdır. Bu
nedenle finansman ihtiyacı duyan taraflar, finansman maliyetini 2.2.2. Hibrit finansal araçların neden olduğu vergilendirme
azaltmak için hibrit araçlara başvurabilmektedir. sorunları-örnekler

2.2. Hibrit finansal araçlardan kaynaklanan uluslararası Hibrit finansal araçların neden olduğu vergilendirme sorunları
vergilendirme sorunları aşağıda örnekler üzerinden açıklanmıştır:
6
Mükellefler, vergi planlama stratejileri kapsamında hibrit Örnek:1
finansal araçlara başvurarak finansal maliyetlerini ve vergi
yüklerini minimize etmeye çalışmaktadır. Bu bölümde A şirketi A ülkesinde mukimdir ve B şirketinin hisselerinin
mükellefler açısından hibrit finansal araçlar üzerinden elde tamamına sahiptir. A ülkesinin vergi mevzuatına göre söz
edilen kazanımların vergilendirme sorununa nasıl yol açtığına konusu finansman bir sermaye aracı iken, B ülkesinin vergi
OECD Model Vergi Anlaşması ve çeşitli örnekler üzerinden yer mevzuatına göre verilen borçtur. Bu kapsamda B ülkesinde
verilmiştir. mukim şirket yapılan ödemeyi vergi matrahından indirebilirken,
A ülkesinde mukim olan A şirketi iştirak kazançları istisnasından
yararlanabilecektir. Bu durumda elde edilen gelir vergi dışında
3 Brian Coyle, Hybrid Instruments, Fınancial Financial World Publishing, United Kingdom, 2002, s. 4
4 Faizlerin giderleştirilmesi Türk vergi mevzuatına göre Gelir Vergisi Kanunu’nun 40’ıncı ve Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 8’inci maddesine
göre mümkün iken, aynı maddelerde indirilebilecek giderler arasında temettü ödemesine yer verilmemiştir. Ayrıca; Kurumlar Vergisi
Kanunu’nun 30’uncu maddesine göre dar mükellef kurumlara yapılan temettü ödemeleri üzerinden tevkifat yapılması gerekmektedir.
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/1-b maddesinde ise yurt dışından elde edilen iştirak kazancı istisnası düzenlenmiştir.
5 Konuyla ilgili detaylı açıklamalar için bkz: Emrah Ferhatoğlu, agm, s. 21, 22
6 Konuyla ilgili örnekte, OECD’nin Hibrit Uyumsuzluk Düzenlemelerini konu edinen BEPS 2 No’lu Eylem Planından yararlanılmıştır. Detaylı
ilgi için bkz: BEPS Action 2 Final Report: Neutralising the Effects of Hybrid Mismatch Arrangements, s. 175, www. oecd-ilibraray.org (Erişim
tarihi: 27.10.2019)
Aralık 2019 3