Page 9 - EY-VG_Ocak_2020_v3

Vergide Gündem
Tuğba Bilişik

Hileyi önleyici sistemlerin kurulması,
muhasebe ve finans alanında alınabilecek
önlemler

Giriş

Hile, pek çok işletmenin maruz kaldığı ve zamanında tespit edilemeyen, tespit
edildiğinde de sistematik önlemler almak yerine bireysel tutumlarla geçiştirilen ve
bundan dolayı da ilerleyen dönemlerde işletmelerin tekrar tekrar karşılaştıkları, ciddi
tutarlarda maddi kayıplara neden olan çok temel bir yönetim problemdir. Şirket içi
suistimaller işletmeler için önemli bir kayıp unsurudur. Şirket yönetimleri suistimallerin
önlenmesi ve muhtemel suistimallerin ortaya çıkartılması için gerekli tedbirleri
almalıdır. Bunun için suistimal riskleri belirlenmeli, önleyici, ortaya çıkartıcı faaliyetler
planlanmalı ve suistimal risk ve yönetimi işletmenin kurumsal yönetiminin bir parçası
haline getirilmelidir. Ayrıca iç denetim mekanizmalarını kurmak, iç kontrollerin etkinliği
konusunda güvence sağlanması nedeniyle önemlidir.

Yolsuzluk ve suistimal olarak da adlandırılan hileli işlemlere yönelik küresel ölçekte
önemli çalışmalar yapılmaktadır. Yapılan çalışmalar hem durum tespitine yardımcı
olmakta hem de alınabilecek her türlü önleme ilişkin uygulamadaki beklentileri
yansıtmaktadır. Amerika’da yürütülen çalışmalar, hileli işlemlerin işletmelere olan
maliyetinin işletme gelirinin yaklaşık %5’i civarında olduğunu göstermektedir. Küresel
rekabet ortamında maliyet analizlerinin daha çok maliyet tasarruflarına yöneldiği
günümüzde, hileli işlemlerin işletmelere vermiş olduğu zararlar çok ciddi boyutlara
ulaşmıştır.

Türkiye açısından hileli işlemler ve tespit sonrası aksiyon planlamasını geciktiren en
önemli faktör işletmelerin ağırlıklı olarak aile şirketi olmasıdır. Aile işletmelerinde
yaşanan hileler çoğunlukla ortaya çıksa bile hukuki süreçlere aktarılamayan çok daha
ciddi boyutlarda hileli işlemin olduğu tahmin edilmektedir. Hileye maruz kalan taraf hem
hileli işlemi ispat edememekte hem de hilekarın “işletme sırlarını” kamu otoritesiyle
paylaşma tehdidiyle karşılaşmaktadır.

Hile üçgeni (Fraud triangel)

Günümüzde çalışanları hile yapmaya iten birçok unsur bulunmaktadır. Şirket istediği
kadar büyük olsun, iç kontrol yapısı istediği kadar güçlü olsun hilekarların her yerde
olabileceği kabul edilmelidir. Bu sebeple çalışanları hile yapmaya yönelten dürtüleri iyi
bilmek gerekmektedir.

Amerikalı hile araştırmacısı Donald R. Cressey, hapishanedeki mahkumlar üzerinde
yaptığı araştırmalar sonucunda hile unsurunun özelliklerini üç temel başlık altında
toplamıştır:

1- Özenti/baskılar
2- Fırsatlar
3- Haklı gösterme

Ocak 2020 Ocak 2020 9