Page 12 - VEGUSUBAT2019

Mülkiyet hakkı ihlali iddiası ile yapılan başvuruların Tebliğ’in başvurucu şirket açısından öngörülebilir ve ulaşılabilir
incelemesinde AİHM’in ilk olarak müdahalenin hukuki dayanağı olduğuna kanaat getirerek, AİHS’ye Ek 1 No.lu Protokol’ün 1.
olup olmadığı kriterini değerlendirdiği görülmektedir. Burada maddesi kapsamında bir ihlalin bulunmadığı sonucuna varmıştır.
“Hukuk” terimi, mutlaka şekli anlamda yani Parlamento’nun
tasarrufu olan bir işlem (yasa) şeklinde değil, maddi anlamda AİHM’nin, başvuru konusu yapılan vergisel müdahaleye ilişkin
(soyut, genel, nesnel kurallarla) yapılan düzenlemeleri, yani hukuka dayalı olma ölçütü kapsamında yaptığı incelemede,
yasa altı düzenlemeleri de içine almaktadır. 11 Bu kapsamda vergisel müdahalenin dayandığı hukukun, ulaşılabilir ve
hukuka dayalı olma ölçütü kapsamında yapılan değerlendirmede öngörülebilir olmasını aradığı anlaşılmaktadır.
kanunilik ilkesinin geniş yorumlandığını söylemek mümkündür.
b. Müdahalenin kamu yararına uygun amacının bulunması
AİHM, hakka müdahalenin hukuka dayalı olması ölçütünü
değerlendirirken, müdahalenin iç hukukta var olan bir Vergilendirmeye ilişkin işlemlerin kamu yararına uygun meşru
düzenlemeye dayalı olması hususunun yanı sıra, bu bir amacının olması gerekmektedir. Bu doğrultuda, devletlerin
düzenlemenin başvurucu mülkiyet hakkı sahibi tarafından yürüttükleri ekonomik ve sosyal politikalar çerçevesinde
ulaşılabilir ve öngörülebilir olmasını da aramaktadır. Bu vergilendirme yetkilerini kullanmaları, vergilerin tahsilini
doğrultuda, müdahaleye dayanak teşkil eden düzenleme ancak güvence altına almak için çeşitli önlemler uygulamaları,
başvurucu tarafından öngörülebilir ve ulaşılabilir olma şartını vergisel ödevlerini (örneğin; beyanname verme, usulüne
taşıyorsa, anılan düzenleme ile düzenlemeye dayanılarak uygun olarak defter tutma vb.) yerine getirmeyen ödevlilerin
yapılan tasarrufların hukuka dayalı olduğu kabul edilmektedir. belirli yasal yollarla denetlenmesi, bu kişilere vergi idaresi
tarafından ceza kesilmesi, yargı organlarınca vergi suçu
“Hukuka dayalılık” ölçütüne ilişkin belirleyici işlediği kanaatine varılan kişilerin adli cezalara hükmedilmesi
değerlendirmelerin yer aldığı AİHM’nin 09.11.1999 tarihli kamu yararına hizmet etmektedir. 14 Her ne kadar AİHS’ye Ek
Spacek s.r.o/Çek Cumhuriyeti Kararında 12 , basit usulden 1 No.lu Protokol’ün 1. maddesinin ilk paragrafı kapsamında
bilanço usulüne geçiş yapan başvurucu şirket, basit usulden mülkiyet hakkına yapılacak bir müdahalenin kamu yararına
bilanço usulüne geçişte uygulanacak usulü düzenleyen ve dayanması gerektiği ifade edilmişse de; yine aynı maddenin
bilanço usulüne geçen vergi yükümlülerinin gelir vergisi ikinci paragrafında, mülkiyetin kullanımının kamu yararına
matrahlarını yükseltmelerini öngören Genel Tebliğ’e uygun işlem uygunluğunun düzenlenmesi konusunda devletlere takdir yetkisi
yapmadığı gerekçesiyle aleyhine gerçekleştirilen cezalı vergi tanınmıştır. Bugüne kadar AİHM nezdinde mülkiyet hakkının ihlal
tarhiyatının, anılan yükümlülüğün Maliye Bakanlığı tarafından edildiği iddiası ile yapılan başvuruların pek çoğunda AİHM’nin
çıkarılan Mali Bülten isimli kaynakta yayınlanan bir Genel Tebliğ müdahalenin kamu yararına uygunluğu açısından kanaati,
ile getirildiği ve Resmî Gazete’de yayınlanmadığı için bağlayıcı devletin mülkiyet hakkına müdahalede meşru amacı olduğu
nitelikte olmadığı gerekçesiyle P1-1’e aykırı olduğunu ileri yönünde olmuştur.
sürmüştür.
Hentrich/Fransa davasında, Fransız Hazinesine taşınmaz
AİHM, Maliye Bakanlığı’nın muhasebe konusunu ve ilkeleri satışlarında verilen ve taşınmaza ilişkin satış sözleşmelerinde
düzenlemek bakımından yasa ile yetkilendirildiğine işaret beyan edilen değerin düşük bulunması halinde kullanılan ön alım
etmiştir. Ayrıca AİHM, başvuruya konu düzenlemenin Resmî hakkının, Hazine tarafından başvurucunun satın aldığı taşınmaz
Gazete’de yayınlanmamasının Resmî Gazete Yasasına göre üzerinde kullanılması şeklindeki müdahalenin fiili kamulaştırma
gerçek ve tüzel kişileri bağlayıcı yasal kaynak olarak kabul niteliğinde ve keyfi olduğu gerekçesiyle mülkiyet hakkının ihlal
edilemeyeceğini belirtmekle birlikte, düzenlemenin bağlayıcılığı edildiğini ileri süren başvurucunun iddiasını değerlendiren
açısından aleni ve ulaşılabilir olup olmadığı hususlarını ayrıca AİHM, vergi kaçakçılığını önlemenin kamu yararı kapsamında
değerlendirmiştir. meşru bir amaç olduğunu kabul etmiştir. 15 Bununla birlikte
AİHM, mülkiyet hakkına vergilendirme yoluyla müdahalenin
AİHM, düzenlemenin bağlayıcı olmadığı kabul edilse dahi ancak belirli ve öngörülebilir olduğunda meşru bir müdahale
başvurucu şirketin selefi Spacek SW’nin Mali Bülten’de teşkil edeceğini de vurgulamıştır. 16
yayımlanmış olan ve alt derece mevzuat niteliğindeki
“Normlar”a uygun hareket edildiğine kanaat getirerek, S.A. Dangeville/Fransa davasında 17 , Fransız Genel Vergi
muhasebe sisteminin değiştirilmesi aşamasında da bu Bültende Yasası uyarınca ticari kazancı üzerinden ödediği, ancak Avrupa
yayımlanan düzenlemeden haberdar oluması gerektiğine karar Topluluğu Direktifi uyarınca muaf tutulduğu KDV’nin kendisine
vermiştir 13 iade talebi iç hukuk yargılaması neticesinde reddedilen
başvurucu sigorta şirketi AİHS’ye Ek 1 No.lu Protokol’ün
Bu değerlendirmeler ışığında AİHM, Resmî Gazete’de 1. maddesine aykırı olarak mülkiyetinden yoksun bırakıldığını
yayınlanmayan ve daha alt dereceli bir düzenleme olan Genel iddia etmiştir.

11 BATUM, Süheyl, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Türk Anayasal Sistemine Etkileri, İstanbul, İ.Ü Basımevi ve Film Merkezi, Üniversite
Yayın No:3761, Fakülte Yayın No:702, 1993, s.265
12 Spacek, s.r.o./Çek Cumhuriyeti, Başvuru No.26449/95, K.T. 09.11.1999
13 Spacek s.r.o/ Çek Cumhuriyeti, 09.11.1999, (Gümüşkaya, s.109)
14 Gümüşkaya, Gamze, İnsan Hakları ve Vergilendirme: Mülkiyet Hakkı Yönünden İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’ne Kişisel Başvuru, T.C
İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Mali Hukuk Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2009, s.128
15 Hentrich/Fransa, Başvuru No. 13616/88, K.T.22.09.1994
16 Yaltı, Billur. “Mülkiyet Hakkı Versus Vergilendirme Yetkisi: İnsan Hakları Avrupa Mahkemesine Göre Mülkiyet Hakkının Sınırı”, Vergi Dünyası,
Temmuz 2000
17 S.A. Dangeville/Fransa, Başvuru No. 36677/97, K.T.16.07.2002
12 Şubat 2020