Page 11 - VEGUSUBAT2019

Bu düzenleme ile kanun koyucu sahibine mülkü üzerinde özgür konusunda “vergide eşitlik”, “yasallık”, “mali güç”, “ölçülülük”
bir biçimde kullanma, faydalanma ve tasarrufta bulunma hakkı gibi temel ilkeleri göz önünde bulundurması gerekmektedir.
tanımışsa da diğer yandan bu hakkı hukuk düzeninin öngördüğü
norm ve ilkelere uygun olarak kullanma yükümlülüğünü Temel hak ve özgürlüklerin vergi yasaları ile de olsa
vurgulamıştır. sınırlandırılması ölçüsüz ve aşırı boyutlara ulaştığı takdirde, bu
hak ve özgürlükler kullanılamaz hale gelebilir ya da konusuz
6
9
Yine Anayasa’nın “Mülkiyet Hakkı” başlıklı 35. maddesinin kalabilir.
birinci ve ikinci fıkraları;
Mülkiyet hakkına müdahale keyfi olmamalı ve bu hakka
“Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. müdahale imkânı yaratan “kamu yararı” kavramı amacına uygun
Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir.” yorumlanmalıdır. Hukuka aykırı ve sınırsız bir müdahalenin
kişilerin temel hak ve özgürlüklerini zedeleyeceği hususu
hükmünü haizdir. unutulmamalıdır.
Nitekim bu husus Anayasa Mahkemesi’nin 07.11.1989 tarih
Mülkiyet hakkının koruma altına alındığı AİHS’ye Ek 1 No.lu ve E.1989/6, K.1989/42 sayılı kararında şu ifadelerle izah
Protokol’ün “Mülkiyetin Korunması” başlıklı 1. maddesinde ise; edilmiştir;
her gerçek ve tüzel kişinin mal ve mülk dokunulmazlığına saygı
gösterilmesini isteme hakkı olduğu belirtilmekle birlikte anılan “Hakkı ortadan kaldırıcı nitelikteki aşırı, ölçüsüz sınırlama,
hakka ilişkin Devletlerin, mülkiyetin kamu yararına uygun olarak Anayasa'ya aykırı ve geçersizdir. Kamusal gereksinimleri
kullanılmasını düzenlemek veya vergilerin ya da başka katkıların karşılamak için kişi ve kuruluşların mal varlıklarının bir
veya para cezalarının ödenmesini sağlamak amacı ile gerekli bölümünün devlete geçirilmesi, bu yolla kamuya aktarılması
gördükleri yasaları uygulama konusunda söz sahibi oldukları anlamındaki "vergi" nin kimi koşullarla anayasal sınırlar içinde
düzenlenmiştir. salınıp toplanması zorunluluğu açıktır.”

Bu kuralla, bireyin mallarını barışçıl bir biçimde kullanma 3. Vergisel uyuşmazlıklar bakımından
özgürlüğüne devlet müdahalesi imkânı tanınmak suretiyle mülkiyet hakkının AİHM kararları kapsamında
istisna oluşturulmuştur. Bu doğrultuda, madde kapsamında değerlendirilmesi
“mallardan yoksun bırakma” ve “vergilerin ödenmesini
sağlama” olarak karşımıza çıkan istisnaların sınırlarını Devlet vergilendirme yoluyla kişilerin mülkiyet hakkına
belirlemek, bireylerin mülkiyet hakkına müdahale durumunda müdahale edebilmekteyse de bu tür vergisel müdahalelerin
bu hakkın ne ölçüde koruma altına alındığının bilinmesi insan hakları ihlaline dönüşmemesi beklenmektedir.
açısından önem taşımaktadır.
Müdahalenin hak ihlali oluşturduğu noktada ise, vergi
yükümlüleri, AİHS’nin “Kişisel Başvurular” başlıklı 34. maddesi
2. Vergilendirme yoluyla mülkiyet hakkına uyarınca Sözleşmedeki haklarının ihlal edildiği iddiası ile AİHM’e
müdahale başvurabileceklerdir.

Kişilerin devlete karşı olan yükümlülüklerinden biri vergi ödevi AİHS’ye Ek 1 No.lu Protokolün 1. maddesi kapsamında mülkiyet
olup, Anayasa’nın “Vergi Ödevi” başlıklı 73. maddesinde hakkına yönelik bir müdahaleden söz edebilmek için; öncelikle
herkesin, kamu giderlerini karşılamak üzere, malî gücüne kişinin malvarlığından elde etmeyi umduğu menfaate dokunan,
göre, vergi ödemekle yükümlü olduğu düzenlenmiştir. Bu bundan tamamen veya kısmen yararlanmasını engelleyen bir
ödev kapsamında yapılan vergi ödemesi kişinin belirli bir durum bulunmalı ve bu olumsuz durumun ortaya çıkmasına
hizmetten doğrudan doğruya yararlanması karşılığında yapmış kamusal otoritelerin eylem veya işlemlerinin sebep olması
olduğu bir ödeme olarak değil, kamu hizmetleri giderlerinin gerekmektedir. 10
karşılanması için anonim bir katılma payının üstlenilmesi olarak
7
yorumlanabilmektedir. Sözleşmeye Ek Protokolün 1. maddesi bakımından yapılan
başvurularda AİHM’in incelediği üç temel ölçüt bulunmaktadır:
Vergi ilişkisi, tarafların eşit olmadığı, devletin üstün gücüne
dayanan bir kamu hukuku ilişkisi olup, bu ilişkideki egemen a. Müdahalenin hukuki temelinin olması
devlet kamu hizmetlerinin finansmanı amacıyla bireyin gelir ve
servetine ortak olmaktadır. 8 Devletin vergilendirme yetkisini kullanmasında keyfi
müdahaleleri önlemek gerekmektedir. Bu nedenle
Vergilendirme yetkisi devlete ülkesi üzerindeki egemenliğine müdahalelerin hukuki bir temeli olmalı ve mutlaka kanuna
dayalı olarak oldukça geniş hukuki ve fiili güç tanımaktadır. dayanmalıdır. Nitekim AİHS’ye Ek Protokolün 1. maddesi
Vergilendirme sonucunda kişiler, bir anlamda ödeyecekleri vergi uyarınca müdahale yetkisinin yasa ile kullanılabileceği hususu
miktarı oranında mal varlığından yoksun kalacağından, devletin öngörülmüştür.
vergileme yetkisini kullanma ve mülkiyet hakkına müdahale

6 RG 09.11.1982, s. 17863 (Mükerrer)
7 Akyazan, Ahmet Emrah, Vergilendirme Yetkisinin Türkiye’deki Gelişimi, TBB Dergisi, Sayı 80, 2009
8 Nazali, Ersin, Mülkiyet Hakkı ve Vergilendirme (II), Vergi Dünyası, Temmuz 2009
9 Prof. Dr. Mualla Öncel, Prof Dr. Ahmet Kumrulu ve Prof Dr. Nami Çağan, Vergi Hukuku, s.44, Ankara
10 Gümüşkaya, Gamze, İnsan Hakları ve Vergilendirme: Mülkiyet Hakkı Yönünden İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’ne Kişisel Başvuru,
T.C İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Mali Hukuk Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2009, s.78.

Şubat 2020 Şubat 2020 11