Page 4 - VGMart_2024

sırasında sıfırlanmasından ziyade düzeltme sonrası bilançoda Sirküler’in 9. bölümünde ise yabancı para cinsinden olan
geçmiş yıllar karları bünyesinde bir alt hesapta izlenmesi alınan ve verilen avansların düzeltme tarihindeki döviz
söz konusudur. Tebliğ’deki bu hükümler; 31.12.2023 tarihli kuru ile düzeltilecekleri, ayrıca enflasyon düzeltmesine tabi
düzeltme öncesi geçmiş yıl veya cari dönem ticari karının tutulmayacakları ifade edilmiştir.
01.01.2024 tarihinden sonra kar dağıtımına konu edilmesi
durumunda “enflasyon düzeltmesinden kaynaklı geçmiş yıllar Bu noktada, mükelleflerce belli mal veya hizmet miktarına
karlarının işletmeden çekildiği ve kurumlar vergisine tabi olması endekslenen döviz cinsinden alınmış veya verilmiş avanslardaki
gerektiği” savının geçerli olmayacağı şeklinde yorumlanmalıdır. VUK değerleme hükümlerinin hatırlanması yerinde olacaktır.
Yabancı para cinsinden alınan veya verilen sipariş avanslarının,
3.2. Avansların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması “döviz cinsinden alacak veya borç” hükmünde olduğu, dönem
sonlarında Vergi Usul Kanunu’nun 280’inci maddesi kapsamında
555 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği’nin 22/1 maddesine göre; değerlemeye tabi tutulması, değerleme sonucu oluşan kur
avanslar esas itibarıyla parasal bir mahiyet taşımakla birlikte, farklarının kurum kazancının tespitinde dikkate alınması
4
ilgili olduğu kıymete bağlı olarak parasal olmayan kıymet de gerektiği İdare’nin son dönemlerde esas aldığı görüş olmuştur.
olabilmekte, parasal olmayan bir mahiyet taşıması durumunda Bu görüşün arka planına dair tartışmalar bu makalenin konusu
da düzeltmeye tabi tutulmaları gerekmektedir. olmadığından burada ayrıntıya girilmemiştir. Ancak, bir an için
bu görüş uygulamada esas alındığında, enflasyon düzeltmesine
165 No.lu VUK Sirküleri’nde avansların düzeltilmesi konusu yönelik Genel Tebliğ ve Sirküler nezdinde yine İdare tarafından
8. numaralı bölümde yer almış ve uygulamaya dair örnekler ortaya konulan belirlemelerin irdelenmesi gereği ortaya
verilmiştir. Burada dikkate çeken bir husus, Sirküler’de yer alan çıkmaktadır.
“belli mal veya hizmet miktarına endekslenen avansların parasal
olmayan nitelikte olduğu kabul edilecek ve düzeltilecektir.” Belli mal veya hizmet miktarına endekslenen döviz cinsinden
açıklamasıdır. Buna göre en azından Tebliğ’in Ek 2 bölümünde avansların VUK’un 280’inci maddesi kapsamında değerlemeye
dipnotlarda avanslara yönelik verilen “avans, parasal olmayan tabi tutuldukları kabul edildiğinde, aşağıdaki esasların bir
bir mahiyet taşıyorsa parasal olmayan kıymet addolunur” arada değerlendirilmesi neticesinde uygulamada duraksama
şeklindeki belirleme biraz daha açıklığa kavuşturulmuş yaşanabileceği öngörülmektedir.
olmaktadır.
1. Mükelleflerin yabancı para üzerinden yapmış oldukları
İkinci bir husus ise Sirküler’de verilen örnek (Örnek 16) işlemlerini (döviz cinsinden alınan ve verilen belli mal veya
kapsamında 31.12.2023’te düzeltilen alınan sipariş avanslarına hizmet miktarına endeksli avansları) VUK’un 280’inci
ait enflasyon düzeltme farkının 2024 yılında vergi matrahının maddesindeki hükümler doğrultusunda kur değerlemesine
tespitinde nasıl dikkate alınacağına yöneliktir. Örnekteki tabi tutacaklar; yabancı para cinsinden ifade edilen bu
açıklama uyarınca, parasal olmayan kıymet mahiyetindeki alacak veya borç mahiyetli kıymetler parasal kıymet
alınan avansların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu olarak addedilecektir. Böyle bir durumda, döviz cinsinden
oluşan farkların avans kapatıldığında gelir hesaplarına intikal avansların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması mümkün
ettirilmesi gerekmektedir. Bu şekilde 2024 veya izleyen hesap değildir. Nitekim, yabancı paralar ile yabancı para cinsinden
dönemlerinde gelir hesaplarına aktarılan enflasyon düzeltme ifade edilen (alacak ve borç senetleri gibi) kıymetlerin
farkları, 2023 hesap döneminden kaynaklanması durumunda parasal kıymet olarak addedileceği Tebliğ’in 5/1-b
vergiye tabi tutulmayacak, 2024 veya izleyen döneme ilişkin maddesinde açıkça ifade edilmiştir.
kurumlar (ve/veya geçici vergi) beyannamelerinde diğer
indirimler kısmında gösterilmek suretiyle vergi matrahından 2. İşletmelerin aktifinde bulunan yabancı para cinsinden hisse
indirilecektir. senetleri ve iştiraklerin yanı sıra avansların da VUK’un
mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (8) numaralı
Diğer taraftan, yabancı para cinsinden avanslarla ilgili ise VUK bendinin verdiği yetkiye istinaden, düzeltme tarihindeki
Genel Tebliği’nin 5’inci maddesinin birinci fıkrasının; döviz kuru ile düzeltilmelerinin uygun görüldüğü, Tebliğ’in
5/1-ç maddesinde ifade edilmiştir. Diğer bir deyişle
(b) bendinde mükelleflerin yabancı para üzerinden yapmış yabancı para cinsinden avanslar parasal olmayan kıymet
oldukları işlemlerini 213 sayılı Kanunun mevcut hükümleri olmakla birlikte, bunların enflasyon düzeltmesine tabi
doğrultusunda değerlemeye devam edecekleri, bunlar için tutulmasındaki usul ÜFE endeksine göre bulunacak
ayrıca düzeltme yapmayacakları, Tebliğ uygulamasında yabancı düzeltme katsayılarının esas alınmasından ziyade, bilanço
paralar ile yabancı para cinsinden ifade edilen (alacak ve borç tarihindeki döviz kurunun esas alınması şeklindedir.
senetleri gibi) kıymetlerin parasal kıymet olarak addedileceği,
Yukarıdaki iki belirlemeye dair, 165 No.lu Sirküler’in 9’uncu
(ç) bendinde ise işletmelerin aktifinde bulunan yabancı para bölümünde yer verilen “yabancı para cinsinden olan alınan
cinsinden avansların, 213 sayılı Kanun’un mükerrer 298’inci ve verilen avansların, düzeltme tarihindeki döviz kuru ile
maddesinin (A) fıkrasının (8) numaralı bendinin verdiği yetkiye düzeltileceği, ayrıca enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacağı”
istinaden, düzeltme tarihindeki döviz kuru ile düzeltilmelerinin ifadesi de tam olarak tereddütleri ortadan kaldırmaya yeterli
uygun görüldüğü, görünmemektedir.

belirtilmiştir.
4 Örneğin Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 02.02.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.16.17.02-VUK-10-57-12 sayılı, 24.02.2011 tarih ve B.07.1.G
İB.4.41.15.02-190-3/8-18 sayılı ve 24.07.2014 tarih ve 64597866-105[280-2014]-122 sayılı özelgeleri.

4 Mart 2024