Page 8 - VG_Aralik2023

Geçmiş uygulamada 2003 ve 2004 hesap dönemlerindeki Nitekim, 24.03.2005 tarih ve 17 No.lu VUK Sirkülerinin
enflasyon düzeltmesi için benimsenen bu yaklaşımın 15’inci bölümünde yapılan açıklamalar, VUK’a uygun olmayan
31.12.2023 ve VUK’un 298/A maddesindeki şartların varlığına karşılıkların enflasyon düzeltmesinde "ayrılmamış gibi" dikkate
istinaden yapılacak 2024 ve izleyen hesap dönemleri enflasyon alınması gerektiği anlamına gelmektedir.
düzeltmesinde de esas alındığı görülmektedir.
Konuya ilişkin Tebliğ Taslağı’nın 5/1-c maddesinde, “İktisadi
Öte yandan, Tebliğ Taslağı’nın 18 Ekim 2023 tarihindeki hali işletmeye dâhil (karşılıklar gibi) bir takım iktisadi kıymetler asli
ile 24 Kasım 2023 tarihi itibariyle güncellenmiş hali arasındaki bir kıymet mahiyeti taşımamakta ve belli bir iktisadi kıymete
önemli farklılıklardan biri, “nevi değişikliği ile tam ve kısmi bağlı olarak hesaben mali tabloda kendilerine yer bulmaktadırlar.
bölünme” durumlarında düzeltmeye esas alınan tarihin Bu tür kıymetler bağlı oldukları iktisadi kıymete göre parasal ya
belirlenmesine yöneliktir. da parasal olmayan ayrımına tabi tutulacaktır. Bir başka ifadeyle,
bunların karşılık olarak ayrıldığı kaynağın, parasal olan veya
Netice itibariyle, Tebliğ Taslağı’nın 17/4 maddesine göre; olmayan kıymet olup olmamasına göre, enflasyon düzeltmesinde
31.12.2023 tarihinden öncesine rastlayan (5520 sayılı dikkate alınması gerekir. Düzeltme işlemine tabi olacak karşılıklar
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 19’uncu maddesi ile 193 sayılı da 213 sayılı Kanun hükümlerine göre ayrılması mümkün olan
Gelir Vergisi Kanunu’nun 81’inci maddesinde belirtilen ve karşılıklardır. Buna göre, 213 sayılı Kanun hükümlerine göre
mukayyet değerleriyle yapılan) devir, nev’i değişikliği ile tam ayrılması mümkün olmayan bir karşılık, bilançoda yer alsa bile
ve kısmi bölünme işlemleri nedeniyle işletme aktifinde yer enflasyon düzeltmesinde dikkate alınmayacaktır. Örneğin, kıdem
alan iktisadi kıymetlerin düzeltmeye esas tarihi olarak devir tazminatı karşılığı, garanti gider karşılığı gibi karşılıklar 213 sayılı
tarihi değil, söz konusu kıymetlerin devir alınan veya bölünen Kanunda sayılan karşılıklar arasında yer almadığından enflasyon
işletmenin envanterine alındığı; birleşmede ise birleşilen düzeltmesinde de dikkate alınmayacaktır. 213 sayılı Kanun
kurumun kayıtlarına intikal ettiği (Tebliğ Taslağı’nın bu hükümlerine uygun olarak ayrılmış olan şüpheli alacak karşılığı
maddesinde ayrıntıları gösterilen) tarih düzeltmeye esas tarih ise parasal mahiyet taşıdığından enflasyon düzeltmesine tabi
olarak dikkate alınacaktır. tutulmayacaktır.” denilmiştir.
4.8. Vergi Usul Kanunu hükümlerine aykırı olarak nitelenen Tebliğ Taslağı’nda “düzeltme sırasında göz önünde
gider karşılıklarının enflasyon düzeltmesi karşısındaki bulundurulacak temel ilkeler” açıklanırken yapılan bu
durumu belirlemelerin ve 2003 enflasyon düzeltmesi uygulaması
sırasında gündeme gelmiş bulunan yaklaşımın 31.12.2023
Kıdem tazminatları, çalışan izin gideri karşılıkları, garanti tarihli bilançonun VUK’un geçici 33’üncü maddesi hükümlerine
gider karşılıkları, dava ve tazminat gider karşılıkları gibi bazı göre enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sırasında da esas
karşılıklar işletmeler tarafından gelecekte karşılaşılacak olası alınması uygun olacaktır. Böyle bir durumda;
yükümlülükleri kayıt altına alabilmek adına ayrılmakla birlikte,
bunlar VUK hükümleri uyarınca ayrılabilen karşılıklar (örneğin • VUK’a göre zorunlu olarak ayrılan karşılıkların
VUK’un 278 ve 267’nci maddelerine göre takdir komisyonu düzeltilmesinde; kaynağın parasal olan ya da olmayan kaynak
kararına istinaden ayrılan stok değer düşüklüğü karşılığı veya olma durumuna göre düzeltme yapılması,
VUK’un 323’üncü maddesi kapsamında ayrılan şüpheli ticari
alacak karşılıkları) arasında bulunmadığından vergi matrahının • VUK’a uygun olmayan ve dönem karını etkileyen ihtiyari
tespitinde ilave kalem olarak dikkate alınmaktadır. karşılıkların ise düzeltme etkisinin vergi hesabında dikkate
alınması,
Geçmiş uygulamada, 31.12.2003 tarihli bilançonun enflasyon
düzeltmesine tabi tutulmasına yönelik açıklamaların yer aldığı gündeme gelecektir.
328 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği’nde gider karşılıklarının 4.9. Amortismana tabi olmayan iktisadi kıymetlerin
düzeltmeye tabi tutulup tutulmayacağına yönelik “İktisadi enflasyon düzeltmesi sonrası elden çıkarılması
işletmeye dahil (karşılıklar gibi) bir takım iktisadi kıymetler asli
bir kıymet mahiyeti taşımamakta ve belli bir iktisadi kıymete 31.12.2003 tarihli mali tabloların düzeltilmesinde VUK’un
bağlı olarak hesaben mali tabloda kendilerine yer bulmaktadırlar. geçici 25’inci maddesi ile getirilen düzenlemelerden biri de
Bu tür kıymetler bağlı oldukları iktisadi kıymete göre parasal ya amortismana tabi olmayan iktisadi kıymetlerin enflasyon
da parasal olmayan ayrımına tabi tutulacaktır. Düzeltme işlemine düzeltmesi sonrası elden çıkarılmasına yöneliktir.
tabi olacak karşılıklar da Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre
ayrılması mümkün olan karşılıklardır.” denilmiştir. Bahsi geçen geçici 25’inci maddenin (l) fıkrasında; “Bu madde
uyarınca düzeltilen kalemlerin elden çıkarılması halinde, bunlara
VUK hükümlerine uygun bulunmayan karşılıkların enflasyon ilişkin enflasyon düzeltme farkları maliyet bedeli addolunur.
düzeltmesine tabi olmayacak olması bu yönüyle netleşmiş Şu kadar ki, amortismana tâbi olmayan kıymetlerin düzeltilmiş
olmakla birlikte, bu tür karşılıkları kayıtlarına (kanunen değerinin altında bir bedelle satılması halinde, düzeltilmiş
kabul edilmeyen gider yazmak suretiyle) alan mükellefler ile değerle düzeltme öncesi değer arasındaki farka isabet eden
kayıtlarında bu tür karşılıklar bulunmayan mükelleflerin VUK zarar, gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde dikkate
uyarınca çıkaracakları bilançolarında geçmiş yıllar karları veya alınmaz.” denilmiştir.
zararları tutarları bu karşılıklar nispetinde değişmektedir. Bu
durumun, enflasyon düzeltmesi uygulaması bu iki mükellef Bahsi geçen düzenlemenin 5228 Sayılı Kanun’un 11’inci
grubu arasında bir farklılık yaratmamasının sağlanması adına maddesiyle, VUK’un geçici 25’inci maddesine sonradan
yine geçmiş uygulamada, ayrılan karşılıkların enflasyon eklendiği görülmektedir.
düzeltmesi farkları kadar kısmın vergi matrahından indirimi
gündeme gelmiştir. Önceki bölümlerde belirtildiği üzere, 31.12.2003 tarihli
mali tablolarda (yalnızca bilançoda) enflasyon düzeltmesi

8 Aralık 2023